«Beach at night», 1978, Λινόλεουμ, 20 αντίτυπα
Η Τόνια Νικολαϊδη «μέσα» σε ένα από τα πιο πρόσφατα έργα της
Η Τόνια Νικολαΐδη, τιμώμενο πρόσωπο στην Τριενάλε Χαρακτικής που οργανώθηκε στη Ρόδο εφέτος το καλοκαίρι, διδάχτηκε τη χαρακτική από το δάσκαλο Γιάννη Κεφαλληνό όταν οι παραδοσιακές τεχνικές βρίσκονταν σε πλήρη άνθιση. Όμως αν και διέγραψε μια μακρά και πολύχρονη πορεία στον χώρο της χαρακτικής και παρόλο που την είδε πολύ σοβαρά, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει αυτή την τέχνη σαν παιχνίδι. Το διαπίστωσε παλαιότερα η κριτικός Βεατρίκη Σπηλιάδη: «Η Τόνια Νικολαΐδη δεν ακολουθεί μια συγκεκριμένη μέθοδο στη χαρακτική της. Το έργο της λειτουργεί εξπρεσιονιστικά. Οι εμπνεύσεις της, υλοποιούνται μέσ’ από την περίπλοκη διαδικασία της χαρακτικής. Σε αυτή τη διαδρομή, οι δοκιμές του καλλιτέχνη με τα υλικά του, με την ίδια την καλλιτεχνική του εργασία, το λεγόμενο "μετιέ", μεταβάλλουν το αρχικό όραμα, παρασύροντας σε νέες περιπέτειες». Το λέει σήμερα, στην όγδοη δεκαετία της ζωής της: «Μου αρέσει να παίζω. Διασκεδάζω πάρα πολύ με τις διάφορες τεχνικές. Απολαμβάνω τη διαδρομή που κάνει η χαρακτική για να φτάσει στο έργο. Έχει μεγάλο πλούτο η χαρακτική».
Εγώ κι ένα πρόβλημα
Ο Γιάννης Κεφαλληνός, ο πρώτος καθηγητής χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και εμβληματική φυσιογνωμία αυτής της τέχνης, έλεγε στους φοιτητές του: Μάθετε τέλεια την τεχνική της χαρακτικής και από εκεί και πέρα κάνετε ότι νομίζετε… Και η Τόνια Νικολαΐδου έκανε πραγματικά αυτό που νόμιζε. Καταπιάστηκε με την πιο παραδοσιακή τεχνική της χαρακτικής, την ξυλογραφία, και μάλιστα με το απαιτητικό σε μαστοριά όρθιο ξύλο. Αλλά πάντα έθετε στον εαυτό της ένα τεχνικό πρόβλημα, το οποίο καθόριζε τελικά και το τελικό αποτέλεσμα της έμπνευσής της. Ήθελε για παράδειγμα το αποτύπωμα των ξυλογραφιών της να είναι πιο ζωγραφικό, χαρακτηριστική ιδιότητα μιας άλλης, πιο καινούργιας, τεχνικής της χαρακτικής, της λιθογραφίας. Και το πετύχαινε στη «Νίνα» (1957) η οποία μοιάζει με γυναίκα ναυτικού που περιμένει τον καλό της να γυρίσει ή την «Άννα και το όνειρο της φυγής» (1959), μια άλλη γυναίκα με αμφίεση λουόμενης μπροστά σε παραλία. Έτσι έφτασε στο «Ευτυχισμένο καλοκαίρι» (1978) και τη «Θάλασσα των παιδικών μου χρόνων» (1978), αυτή τη θάλασσα που η Τόνια Νικολαΐδη έβλεπε από το παράθυρό της στο Βαθύ της Ιθάκης και έμοιαζε με ασημένιο καθρέφτη. Έτσι ακριβώς πέρασε και στα έργα της, εκτυφλωτική, ταιριασμένη με την πορτοκαλιά άμμο και τα ανάγλυφα, γυμνά κορμιά. Το ανάγλυφο, αποτυπωμένο με λινόλεουμ πάνω στο χαρακτικό έργο, τα γυμνά κορμιά, οι «ρυτίδες» της άμμου και της θάλασσας, τα βουνά, τα πουλιά κάτω από δίχτυ, απασχόλησαν πολύ τη δημιουργό, καθώς την «πιάνει το καπρίτσιο» και θέλει να τυπώσει η ίδια όπως ακριβώς θέλει εκείνη.
Η μαγεία του χαρτιού
Το πρόβλημα της αστραφτερής θάλασσας το έλυσε με ένα φτηνό χαρτί. Το χαρτί συμμετέχει με όλες τους τις δυνάμεις στο χαρακτικό έργο. «Έμπαινα στο χαρτοπωλείο» λέει η χαράκτρια «για να φτιάξει η διάθεσή μου. Φτιαχνόμουν. Η έμπνευσή μου ξεκινούσε πολλές φορές από το χαρτί. Το ασημένιο χαρτί μου θύμισε το Θιάκι, έτσι όπως ήταν μπροστά από τα παράθυρά μου τα καλοκαίρια, όταν περνούσε μια βαρκούλα και δημιουργούσε ασημένια κυματάκια. Το χαρτί κανσόν μου θύμισε την άμμο. Τι ωραίο που είναι το ριζόχαρτο, το βλέπεις και ενθουσιάζεσαι. Σε προκαλεί να βγάλεις ό,τι έχεις μέσα σου».
Να αρπάξω το ποντίκι…
Ο ενθουσιασμός χαρακτηρίζει το έργο της Τόνιας Νικολαΐδη. Αυτός ο ενθουσιασμός την οδήγησε στις καινούργιες μικρές τεχνικές, «να ζωγραφίζει με τα υλικά». Τα τελευταία χρόνια καταπιάνεται με τις φωτοτυπίες και τα χρωματιστά χαρτιά. Δημιουργεί έργα που έχουν μέσα τους το παρελθόν, το δικό της ή των εικαστικών τεχνών, με ότι πιο καινούργιο έχει να προσφέρει η τεχνολογία. Ενθουσιάζεται, καθώς «το διασκεδάζω γιατί εφευρίσκω δουλεύοντας με φωτοτυπίες. Είμαι σε μια ευτυχία και είναι και το παιδί που με βοηθά στο φωτοτυπεί. Κι όταν παρακολουθώ το παιδί που κάνει αυτά που του λέω στον υπολογιστή, μου ’ρχεται να αρπάξω το ποντίκι… ». Όταν η διαδικασία δημιουργίας ενός έργου τέχνης ικανοποιεί τον καλλιτέχνη, τότε, σίγουρα, θα ικανοποιεί και τον θεατή. «Όταν το απολαμβάνεις» λέει η Τόνια Νικολαΐδη «η απόλαυσή σου περνά στον θεατή». Για εκείνη αυτή είναι η ουσία του έργου: «αν αυτό λέει κάτι αληθινό, να αγγίζει (αν έχει) τη ψυχή του θεατή, ανεξάρτητα από την τεχνική που το έχει δημιουργήσει».
Εγώ κι ένα πρόβλημα
Ο Γιάννης Κεφαλληνός, ο πρώτος καθηγητής χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και εμβληματική φυσιογνωμία αυτής της τέχνης, έλεγε στους φοιτητές του: Μάθετε τέλεια την τεχνική της χαρακτικής και από εκεί και πέρα κάνετε ότι νομίζετε… Και η Τόνια Νικολαΐδου έκανε πραγματικά αυτό που νόμιζε. Καταπιάστηκε με την πιο παραδοσιακή τεχνική της χαρακτικής, την ξυλογραφία, και μάλιστα με το απαιτητικό σε μαστοριά όρθιο ξύλο. Αλλά πάντα έθετε στον εαυτό της ένα τεχνικό πρόβλημα, το οποίο καθόριζε τελικά και το τελικό αποτέλεσμα της έμπνευσής της. Ήθελε για παράδειγμα το αποτύπωμα των ξυλογραφιών της να είναι πιο ζωγραφικό, χαρακτηριστική ιδιότητα μιας άλλης, πιο καινούργιας, τεχνικής της χαρακτικής, της λιθογραφίας. Και το πετύχαινε στη «Νίνα» (1957) η οποία μοιάζει με γυναίκα ναυτικού που περιμένει τον καλό της να γυρίσει ή την «Άννα και το όνειρο της φυγής» (1959), μια άλλη γυναίκα με αμφίεση λουόμενης μπροστά σε παραλία. Έτσι έφτασε στο «Ευτυχισμένο καλοκαίρι» (1978) και τη «Θάλασσα των παιδικών μου χρόνων» (1978), αυτή τη θάλασσα που η Τόνια Νικολαΐδη έβλεπε από το παράθυρό της στο Βαθύ της Ιθάκης και έμοιαζε με ασημένιο καθρέφτη. Έτσι ακριβώς πέρασε και στα έργα της, εκτυφλωτική, ταιριασμένη με την πορτοκαλιά άμμο και τα ανάγλυφα, γυμνά κορμιά. Το ανάγλυφο, αποτυπωμένο με λινόλεουμ πάνω στο χαρακτικό έργο, τα γυμνά κορμιά, οι «ρυτίδες» της άμμου και της θάλασσας, τα βουνά, τα πουλιά κάτω από δίχτυ, απασχόλησαν πολύ τη δημιουργό, καθώς την «πιάνει το καπρίτσιο» και θέλει να τυπώσει η ίδια όπως ακριβώς θέλει εκείνη.
Η μαγεία του χαρτιού
Το πρόβλημα της αστραφτερής θάλασσας το έλυσε με ένα φτηνό χαρτί. Το χαρτί συμμετέχει με όλες τους τις δυνάμεις στο χαρακτικό έργο. «Έμπαινα στο χαρτοπωλείο» λέει η χαράκτρια «για να φτιάξει η διάθεσή μου. Φτιαχνόμουν. Η έμπνευσή μου ξεκινούσε πολλές φορές από το χαρτί. Το ασημένιο χαρτί μου θύμισε το Θιάκι, έτσι όπως ήταν μπροστά από τα παράθυρά μου τα καλοκαίρια, όταν περνούσε μια βαρκούλα και δημιουργούσε ασημένια κυματάκια. Το χαρτί κανσόν μου θύμισε την άμμο. Τι ωραίο που είναι το ριζόχαρτο, το βλέπεις και ενθουσιάζεσαι. Σε προκαλεί να βγάλεις ό,τι έχεις μέσα σου».
Να αρπάξω το ποντίκι…
Ο ενθουσιασμός χαρακτηρίζει το έργο της Τόνιας Νικολαΐδη. Αυτός ο ενθουσιασμός την οδήγησε στις καινούργιες μικρές τεχνικές, «να ζωγραφίζει με τα υλικά». Τα τελευταία χρόνια καταπιάνεται με τις φωτοτυπίες και τα χρωματιστά χαρτιά. Δημιουργεί έργα που έχουν μέσα τους το παρελθόν, το δικό της ή των εικαστικών τεχνών, με ότι πιο καινούργιο έχει να προσφέρει η τεχνολογία. Ενθουσιάζεται, καθώς «το διασκεδάζω γιατί εφευρίσκω δουλεύοντας με φωτοτυπίες. Είμαι σε μια ευτυχία και είναι και το παιδί που με βοηθά στο φωτοτυπεί. Κι όταν παρακολουθώ το παιδί που κάνει αυτά που του λέω στον υπολογιστή, μου ’ρχεται να αρπάξω το ποντίκι… ». Όταν η διαδικασία δημιουργίας ενός έργου τέχνης ικανοποιεί τον καλλιτέχνη, τότε, σίγουρα, θα ικανοποιεί και τον θεατή. «Όταν το απολαμβάνεις» λέει η Τόνια Νικολαΐδη «η απόλαυσή σου περνά στον θεατή». Για εκείνη αυτή είναι η ουσία του έργου: «αν αυτό λέει κάτι αληθινό, να αγγίζει (αν έχει) τη ψυχή του θεατή, ανεξάρτητα από την τεχνική που το έχει δημιουργήσει».
Ν. Γ. ΜΑΣΤΡΟΠΑΥΛΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου